Robot giết người

Robot (cỗ máy tự động) đã có mặt tại chiến trường Iraq không lâu sau khi quân đội Mỹ lật đổ chế độ Saddam Hussein. Giờ đây, Mỹ đang triển khai kế hoạch thay 1/3 quân xa và vũ khí bằng robot vào năm 2015. Chiến binh robot cũng sẽ được chế tạo để lâm trận thay con người. Thậm chí, người ta còn dự định trang bị lương tâm nhân tạo để chúng từ chối thực hiện những mệnh lệnh phi đạo đức.


Chúng không biết sợ, không biết mệt, không bị bối rối khi đồng đội bị xé tan từng mảnh. Chúng cũng không ngại làm những công việc nguy hiểm, dơ dáy hay chán ngắt trong quân đội. Chúng là robot quân sự với số lượng gia tăng nhanh chóng. Chúng có thể chấm dứt độc quyền đánh giặc của con người từ mấy ngàn năm nay.

“Khoa học viễn tưởng đang tiến dần đến chiến trường”, học giả Peter Singer thuộc tổ chức Brookings đã nhận định như vậy hồi tuần qua tại hội nghị các chuyên gia về robot tổ chức tại trường đại học chiến tranh của lục quân Mỹ, bang Pennsylvania.

12.000 robot ở Iraq

Singer cũng vừa cho ra mắt cuốn Cuộc cách mạng robot và những cuộc xung đột ở thế kỷ 21. Ông tiên đoán rằng trong tương lai, robot không những đóng vai trò tác chiến ngày càng lớn mà còn vạch ra những kế hoạch tác chiến. Những con số sau đây chứng minh cho chuyện đó. Khi quân đội Mỹ tấn công Iraq năm 2003, chưa có robot trên chiến trường. Ở Afghanistan cũng vậy. Giờ đây, trên cả hai mặt trận này có khoảng 12.000 robot trên bộ ở Iraq và 7.000 máy bay không người lái (UAV), nhiều hơn gấp đôi số máy bay có người lái.

Robot trên bộ đã cứu hàng trăm sinh mạng ở Iraq bằng cách tháo gỡ mìn, thứ đã cướp đi sinh mạng của 40% lính Mỹ ở Iraq. Đội quân robot đầu tiên được triển khai ở Iraq năm 2007 dưới cái tên viết tắt SWORDS. Trên robot có gắn súng máy kiểu M249 có thể bắn xa 912 m với độ chính xác cao. Michael Zecca, giám đốc chương trình SWORDS, xác nhận hiện nay các robot này chưa nổ súng nhưng trong tương lai chắc chắn chúng sẽ làm.

Thực ra robot SWORDS đã sẵn sàng hoạt động từ năm 2004 nhưng do chưa bảo đảm về mặt an toàn cho nên chưa gửi tới chiến trường Iraq. Cụ thể, một số robot có khuynh hướng thoát khỏi tầm kiểm soát của con người. Nó có thể giết cả một đơn vị lính Mỹ nếu nổi điên, theo lời ông Zecca. Người ta phải cải tiến bộ phận điều khiển robot bằng sóng radio.

Trên không, chiếc Predator - loại UAV nổi tiếng nhất - đã giết được hàng chục lãnh tụ quân nổi dậy và cả thường dân khiến dân chúng biểu tình chống Mỹ rầm rộ ở Pakistan và Afghanistan. Những chiếc Predator được điều khiển từ căn cứ không quân Creech của Mỹ ở bang Nevada, cách sào huyệt của Taliban nằm ở biên giới Pakistan-Afghanistan 12.800 km! Người điều khiển máy bay như vậy không bị nguy hiểm gì, một điều hoàn toàn mới lạ đối với những người tham chiến.

Giảm thương vong và nguy hiểm là trọng tâm của những người nghiên cứu chế tạo chiến binh robot tự động tìm mục tiêu và tự động nổ súng. Nói cách khác, quyết định khi nào nổ súng là các phần mềm máy tính chứ không phải do người điều khiển từ xa. Chính điều này đang làm một số chuyên gia về robot lo lắng vì công nghệ đang đi trước những vấn đề về đạo lý.

Máy bay Predator

Năm 2001, Quốc hội Mỹ đã bật đèn xanh thúc đẩy nghiên cứu và phát triển robot quân sự với hai mục tiêu: năm 2010, 1/3 phi vụ ném bom tầm xa của Mỹ sẽ do các UAV thực hiện và năm 2015 sẽ có 1/3 chiến dịch quân sự trên bộ do robot quân sự tiến hành. Có thể sẽ không có mục tiêu nào được hoàn thành đúng hạn nhưng thời hạn đặt ra buộc phải giải quyết cấp tốc những vấn đề thuộc về đạo đức.

Công nghệ đi trước đạo đức

Một nhóm nhà nghiên cứu của Trường Đại học Bách khoa California vừa công bố kết quả một cuộc nghiên cứu theo đơn đặt hàng của Văn phòng Nghiên cứu của Hải quân Mỹ, theo đó các vấn đề đạo đức đã không được chú ý một cách thỏa đáng. Lý do là người ta mải lo “chạy theo thị trường” và “ngộ nhận” rằng robot chỉ làm những gì đã lập trình.

Bản nghiên cứu phân tích: “Một kiểu suy nghĩ như thế thật lạc hậu bởi nó xuất phát từ cái thời máy tính còn đơn giản và các chương trình chỉ do một người viết và hiểu. Ngày nay, các chương trình có hàng triệu mã do một nhóm lập trình viên viết và không cá nhân nào có thể hiểu hết toàn bộ chương trình. Do đó, không một cá nhân nào có thể dự đoán hiệu quả của một lệnh một cách chắc chắn vì từng phần của chương trình có thể tương tác lẫn nhau”.

Điều đáng sợ nói trên đã từng xảy ra trong một cuộc tập trận ở Nam Phi năm 2007. Một khẩu cao xạ robot đã xổ ra hàng trăm vỏ đạn chung quanh mình giết chết 9 người lính và làm bị thương 14 người. Ngoài những sự cố đơn lẻ như thế còn nhiều vấn đề sâu xa hơn chưa được giải quyết. Ví dụ như làm sao phân biệt quân nổi dậy và thường dân, có thể đưa văn hóa Mỹ vào robot hay không? Khi robot làm sai gây thương vong cho thường dân ai chịu trách nhiệm? Nhà sản xuất robot, nhà thiết kế hay lập trình viên? Người chỉ huy đơn vị robot hay tổng thống Mỹ là người trực tiếp ra lệnh tấn công trong một số trường hợp? (Ông Obama từng bật đèn xanh cho một chiếc Predator nổ súng ở Pakistan).

Trong khi triển khai nhiều robot quân sự trên bộ, trên không và trên biển hơn bất cứ nước nào, Mỹ không phải là nước duy nhất sản xuất robot. Hiện có hơn 40 nước, trong đó có cả Trung Quốc, đang nghiên cứu và phát triển công nghệ robot. Điều này đặt ra một vấn đề, khi đội quân robot đông hơn quân lính, nó sẽ ảnh hưởng như thế nào đến các quyết định chính trị và ngoại giao? Đây là một câu hỏi không dễ trả lời.

[Theo Thanh Niên Online]